Σήμερα ξεκινά στο Bordeaux της Γαλλίας το εκπαιδευτικό πρόγραμμα “European Cooperation for Roma Inclusion». Στόχος του προγράμματος είναι να ενισχύσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες των συμμετεχόντων έτσι ώστε να αναγνωρίζουν ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι αποκλεισμού των Ρομα, να μάθουν πως να αξιολογούν τις ανάγκες των κοινοτήτων τους και να μπορούν να σχεδιάσουν αποτελεσματικές στρατηγικές προκειμένου να τις ικανοποιήσουν. Επίσης, να αναπτύξουν δράσεις εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης για το γενικό πληθυσμό που θα αντιμετωπίσουν τα στερεότυπα απέναντι στους Ρομά και θα οδηγήσουν σε μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία.
«Εκπαίδευση Ενηλίκων και Κοινωνική Ένταξη: μια Θεμελιώδης Σχέση»
Η ΕΕΕΕ έχει την ευκαιρία να συμμετέχει στο πρόγραμμα αυτό με μια 11μελή ομάδα από πολύ έμπειρους εκπαιδευτές και κοινωνικούς εταίρους. Η αποστολή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του σχεδίου «Εκπαίδευση Ενηλίκων και Κοινωνική Ένταξη: μια Θεμελιώδης Σχέση» με την υποστήριξη του προγράμματος ERASMUS+ KA1 που συντονίζει το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Το πρόγραμμα αυτό έχει ως στόχο να στηρίξει τους εκπαιδευτές ενηλίκων στην κατανόηση του κοινωνικού αποκλεισμού και πως η εκπαίδευση ενηλίκων μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Πριν την έναρξη της πανδημίας τέσσερις εκπαιδευτές ενηλίκων συμμετείχαν σε προγράμματα κινητικότητας στη Ρουμανία με θέμα τη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και στην Ιταλία με θέμα την Κοινωνική Καινοτομία (Social Innovation) ως μέσο ένταξης.
Η εμπειρία των συμμετεχόντων
Επειδή, όμως, η εμπειρία των ανθρώπων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα είναι σημαντικότερη από κάθε δική μας περιγραφή, ακολουθεί το κείμενο μίας συμμετέχουσας στο ξεκίνημα του ταξιδιού!
Καλημέρα!
Είμαι η Ιωάννα και συμμετέχω στο πρόγραμμα μαθησιακής κινητικότητας. Στην ομάδα μας συμμετέχουν μέλη της ΕΕΕΕ και της «Λάρισας – Η πόλη που Μαθαίνει» : ο αντιδήμαρχος Παιδείας, ο διαμεσολαβητής του παραρτήματος Ρομά κι άνθρωποι που εμπλέκονται με τους Ρομά στην εκπαίδευση, στην κοινωνική εργασία ή στην έρευνα. Χτες ήταν η μέρα του ταξιδιού για το Μπορντώ και ξεκινήσαμε με ανάμεικτα συναισθήματα- μετά από δύο χρόνια κλεισίματος εντός συνόρων και κάποιους μήνες εντός σπιτιού… Όλοι νιώθαμε ότι δεν πρόκειται για επιστροφή στην κανονικότητα. Μάσκες σ’ όλο το ταξίδι, προσπάθεια να κρατηθούν οι αποστάσεις. Ενθουσιασμός που επιτέλους ταξιδεύουμε, θα γνωρίσουμε νέα πράγματα, νέους ανθρώπους, αλλά και κάποιος φόβος κι ενοχή, σαν να ναι η χαρά και το ταξίδι παράταιρα μες στις ζωές μας πια! Ας ελπίσουμε ότι η ομορφιά κι η γνώση που θα αντλήσουμε από εδώ θα μας κάνουν επιστρέψουμε πιο πλούσιοι σε εμπειρίες, πιο ωφέλιμοι.
Νέα από την αποστολή στο Μπορντώ – 1η μέρα
Πρώτη μέρα του προγράμματος, μέρα γνωριμίας με τις άλλες ομάδες από Γαλλία, Βουλγαρία και Γερμανία. Ο δήμαρχος της πόλης του Μπεγκλέ μας χαιρετίζει, μας μιλά για τις προσπάθειες που κάνει για την πολιτική συνοχή. Οι ομάδες παρουσιάζουν τις δράσεις τους, οι διαμεσολαβητές μιλούν για τον ρόλο τους, η μέρα τελειώνει με μια ζωηρή συζήτηση για άλλους τόπους αλλά κοινά προβλήματα: κοινωνικό αποκλεισμό, μαθητική διαρροή, γάμο σε μικρή ηλικία, μετακινήσεις για εργασία, δυσκολίες στην αλλαγή νοοτροπίας, και φτώχεια μεγάλη, φτώχεια απέραντη.
Αποκάλυψη ήταν ωστόσο ο πρώτος σταθμός της εκπαίδευσής μας, το Chapito, κοινωνικό κέντρο σε μια υποβαθμισμένη περιοχή του Μπεγκλέ. Ένας πολύχρωμος χώρος, φτιαγμένος με φτηνά υλικά αλλά πολύ φαντασία από τους ανθρώπους στους οποίους απευθύνεται. Στον χώρο λειτουργεί κοινωνική κουζίνα, με φτηνό (για τα δεδομένα του τόπου) φαγητό. Εκεί φάγαμε κι εμείς, κι είδαμε ότι το εγχείρημα στηρίζεται από τον αλληλέγγυο κόσμο της περιοχής.
Η εκπαίδευση σταματά στις πέντε το απόγευμα κι έρχεται η ώρα για περπάτημα στα σοκάκια του Μπορντώ κι ένα ποτήρι κρασί στα μπιστρό της πόλης!
2η μέρα
Η αποστολή μας επισκέφθηκε ένα καταυλισμό Ρομά.
Οι συνθήκες διαβίωσης είναι εξαιρετικά δύσκολες, πρόχειρα παραπήγματα από χαρτόνια και ξύλα, χωρίς θέρμανση, χωρίς ύδρευση, βροχή, λάσπες. Εικόνες που μας θυμίζουν δυστυχώς, πολλούς άλλους καταυλισμούς Ρομά στην Ελλάδα και την Ευρώπη και που δείχνουν χωρίς αμφιβολία ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός των Ρομά, αγγίζει ακόμη και τα πιο βασικά δικαιώματα, όπως αυτό στη Στέγη και στην αξιοπρεπή διαβίωση.
Αυτή την πρώτη και πολύ φορτισμένη συναισθηματικά επίσκεψη, ακολούθησε η συνάντηση στο κοινωνικό κέντρο της πόλης και στο διαδημοτικό κέντρο. Εκεί παρουσιάστηκαν οι στρατηγικές και πολιτικές παρεμβάσεις του Μητροπολιτικού Δήμου για την Κοινωνική ένταξη των Ρομά. Οι πρώτες δράσεις του, εστιάζουν στη δημιουργία ενός ασφαλούς και αξιοπρεπούς ενδιάμεσου χώρου διαβίωσης. Οι οικογένειες θα μετεγκατασταθούν σε αυτόν στους επόμενους μήνες και στη διάρκεια της παραμονής τους εκεί θα ακολουθήσουν προγράμματα εκπαίδευσης και εύρεσης εργασίας έτσι ώστε σταδιακά να μεταβούν σε μόνιμες κατοικίες και να ενταχθούν στην ευρύτερη κοινότητα της πόλης.
Στο τέλος της ημέρας παρακολουθήσαμε αποσπάσματα από ντοκιμαντέρ με μαρτυρίες Ρομά. Η σκηνοθέτης Alina Serban, Ρομά και η ίδια, δίνει αγώνα μέσα από τη δουλεία της να αναδείξει τη φωνή των Ρομα και πιστεύει ότι, μέσα από τη δύναμη της τέχνης της, θα συμβάλει στην αποδοχή και την κοινωνική τους ένταξη. Μπορείτε να δείτε τη συνέντευξή της στο https://ecri-roma-inclusion.eu/portrait/.
Η μέρα ήταν πολύ γεμάτη. Είδαμε τις δυσκολίες, τις προτεινόμενες λύσεις, τη δύναμη της τέχνης και κυρίως ότι στο κέντρο όλων αυτών των προσπαθειών πρέπει να είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι για τους οποίους σχεδιάζονται και η φωνή και η γνώμη τους πρέπει να ακούγεται ισότιμα.
3η μέρα
Η σημερινή μέρα είναι αφιερωμένη στην πρόσβαση στην υγεία και στην εκπαίδευση. Παρουσιάζονται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Ρομά που δεν έχουν χαρτιά κι επομένως δεν έχουν και το δικαίωμα της περίθαλψης. Υπάρχουν δομές που διεκπεραιώνουν τις διαδικασίες που απαιτούνται και εκδίδουν χαρτιά που έχουν προσωρινό χαρακτήρα προκειμένου οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας. Ένα ζήτημα που κάνει ιδιαίτερα δύσκολη την εγκατάσταση και την πρόσβαση στην υγεία είναι η κινητικότητα. Η πανδημία έχει δυσκολέψει την κατάσταση. Υπήρχαν άνθρωποι που δεν είχαν πρόσβαση ούτε στην τροφή. Δεν υπάρχει χρηματοδότηση από ΕΕ γιατί αυτοί οι πληθυσμοί δεν θέλουν να έρθουν σε επαφή με τους θεσμούς. Σε σχέση με την εκπαίδευση τονίστηκε η άρνηση των Ρομά να στείλουν τα παιδιά στο σχολείο, όταν δεν δουλεύουν οι γονείς. Στο Δημοτικό υπάρχουν εξειδικευμένοι δάσκαλοι για να μαθαίνουν τα παιδιά τη γλώσσα, που είναι το βασικότερο όχημα για την ένταξη. Το μητροπολιτικό κέντρο, ένας διαδημοτικός θεσμός, έχει ιδρύσει 20 σχολεία σε όλη την περιφέρεια προκειμένου να πηγαίνουν τα παιδιά των Ρομά και να μαθαίνουν τη Γαλλική γλώσσα. Τα σχολεία προσφέρουν ζεστό φαγητό στα παιδιά. Το θέμα της εκπαίδευσης προκάλεσε συζήτηση ανάμεσα στους συμμετέχοντες που αντάλλαξαν τις εμπειρίες τους σε σχέση με τις πρακτικές σε κάθε χώρας.
4η μέρα
Πραγματοποιήθηκε σήμερα η επίσημη υποδοχή και παρουσίαση της επιστημονικής ομάδας από τη Ρουμανία. Κατόπιν ακολούθησε εμπεριστατωμένη παρουσίαση του κυρίου Πατρωνα για το έργο της ΕΕEΕ στην Ελλάδα. Ομοίως ο Αντιδήμαρχος διοίκησης, παιδείας και διά βίου μάθησης κύριος Δεληγιάννης παρουσίασε το παράδειγμα της πόλης της Λάρισας, η οποία είναι μία πόλη που διαρκώς μαθαίνει. Η συζήτηση που ακολούθησε οδήγησε σε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα για όλους τους συμμετέχοντες. Το απόγευμα ήταν αφιερωμένο σε πολιτιστικές δράσεις προγράμματα και παιχνίδια που βασικό στόχο έχουν την αλληλεπίδραση και την γνωριμία με εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές τεχνικές της ρουμανικής ομάδας!
5η μέρα
Το σημερινό πρωινό μας έδωσε την ευκαιρία να σκεφτούμε, να κουβεντιάσουμε και να αναστοχαστούμε με αφορμή όσα είδαμε και ακούσαμε στη διάρκεια του προγράμματος σχετικά με τη συμπερίληψη των Ρομά. Φέραμε στη μνήμη μας όλα όσα υλοποιούν τόσο οι μηχανισμοί του Μητροπολιτικού Μπορντώ όσο και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο χώρο, αλλά παράλληλα θυμηθήκαμε την επίσκεψή μας στο προσωρινό κατάλυμα των εννέα οικογενειών Ρομά που επισκεφθήκαμε, τις συνθήκες διαβίωσής τους και τη ζεστή υποδοχή τους. Είναι ίσως παρακινδυνευμένο να καταλήξουμε σε συμπεράσματα για την πραγματικότητα των Ρομά της Γαλλίας και των δράσεων που στοχεύουν στην συμπερίληψή τους, βασισμένοι στον μεγάλο τον όγκο των πληροφοριών που μας δόθηκαν και τις εμπειρίες που αποκτήσαμε. Με ασφάλεια θα υποστήριζε κανείς ότι χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσουμε να αφομοιώσουμε και να επανεξετάσουμε ενδελεχώς τα βιώματα που αποκτήσαμε στη διάρκεια της εβδομάδας.
Το απόγευμα κινηθήκαμε σε ένα διαφορετικό επίπεδο, προσκεκλημένοι να παρακολουθήσουμε στο πολιτιστικό κέντρο Chapito μια εκδήλωση με συνδιοργανωτές το Social and Cultural Center l’Estey, το CCAS του Δήμου του Bégles και τις οργανώσεις le Laba και PLACE. Την εκδήλωση αποτελούσαν εργαστήρια χορού, ποίησης και θεάτρου. Φύγαμε πλουσιότεροι πολιτιστικά και ίσως με μια διαφορετική αντίληψη για τον πολιτισμό των Ρομά.
Πέρα από τις όποιες σκέψεις μας για την πρακτική πλευρά των ενεργειών για συμπερίληψη του συγκεκριμένου πληθυσμού, το άμεσο και αβίαστο συμπέρασμα φαίνεται να είναι ότι σε κάθε σχεδιασμό είναι αναγκαία η συμμετοχή των ίδιων των Ρομά.
